СОЦИОЛОГИЙН САЛБАР
ШУА-ийн Философи, социологи, эрхийн хүрээлэн (ФСЭХ) анх байгуулагдахад Социологийн сектор хүрээлэнгийн үндсэн салбар болсноор Монголд социологийн шинжлэх ухаан хөгжих үндэс суурь тавигдсан юм.
Социологийн сектор 1972 оны 7 дугаар сард секторын эрхлэгч Х.Нямбуу (дараа нь доктор (Sc.D), профессор, төрийн шагналт болсон) эрдэм шинжилгээний ажилтан Б.Самбуу, Ц.Төрбилэг нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа эхэлжээ. Секторыг мэргэжлийн боловсон хүчнээр өргөтгөж улмаар эрдэм шинжилгээний ажилтан бэлтгэх явдал чухал байв. Ер нь манай анхны социологичид үндсэндээ МУИС-ийн философийн ангийн төгсөгчдөөс бүрдэж байсан юм. Р.Вандангомбо, С.Гомбо, Ц.Дагвадаш, Ц.Уртнасан нар 1973 оны 1 дүгээр сард ажилд орсноор салбарын анхны үндсэн бүрэлдэхүүн бүрджээ, С.Дашдаваа, М.Каусыл нар 9 дүгээр сард, Х.Гүндсамбуу 1974 онд, Я.Мөнхжаргал 1975 онд эрдэм шинжилгээний дадлагажигч ажилтнаар орсон байна. Энэ үеэс социологийн тодорхой судалгаа явуулж эхэлжээ. 1970-аад оны дунд үеэс социалист орнуудад социологийн мэргэжил эзэмшсэн олон залуучууд ажиллах болсон нь судалгааны цар хүрээг өргөтгөж, арга зүй, аргачлалыг сайжруулсан юм. Тухайлбал, Я.Мөнхжаргал Польш улсын Лодьз хотын их сургуулийг хөдөлмөрийн социологийн мэргэжлээр (1975), Б.Пагва БНСЧС-д социологич мэргэжлээр (1979), Ц.Хурцбилэг философич (1980), Д.Эрдэнэчулуун сэтгэл судлаач мэргэжлээр Москвагийн их сургуулийг (1980) төгсөн ирж ажилласан.
Анхны томоохон судалгааг тус хүрээлэнгийн эрдэмтэд Польшийн социологичидтой хамтран 1971 онд Булган, Төв аймгийн залуу малчдын дунд хийж байсан.
Салбарын эрхлэгч нар: Секторын анхны эрхлэгч Х.Нямбуу 1973-1983 оны 12 дугаар сар хүртэл ажилласан. 1983-1986 онд Ц.Дагвадаш, 1986-1988 онд С.Гомбо, 1988-1990 онд Х.Гүндсамбуу, 1990-2009 онд Ц.Уртнасан, 2010-2018, 2019-2021 онд Ц.Цэцэнбилэг ажилласан, 2018, 2022 оноос Ж.Батжаргал нар тус салбарын эрхлэгчээр ажиллаж байна.
.png?w=1200)
1990-ээд оноос хойших нийгмийн шилжилт, өөрчлөлт шинэчлэлийн явц өрнөсөн 30 гаруй жилд ФСЭХ-ийн Социологийн салбар нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн шаардлагатай олон асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлохоор ажиллаж, янз бүрийн салбар чиглэлийн үйл ажиллагаа, тулгамдсан асуудал, төрөл бүрийн нийгмийн үзэгдэл үйл явцын шалтгаан нөхцөл, үр дагавар, нийгмийн харилцаа, сэтгэл зүйн төлөв байдал, хандлага үнэлэмжийг судалсан 100 орчим судалгааны ажлууд хийжээ.
Нийгмийн болон оюун санааны амьдралд гарсан өөрчлөлт, хүмүүсийн сонирхол, сэдэл, амьдралын зорилго, үнэт чанарын төлөвшил, хотжилт, хөдөөгийн соёл, жижиг бизнес эрхлэгчид, ахмад настны социаль асуудал, залуучуудын амьдралын хэв маяг, нийгмийн тусгаарлагдах үйл явц, нийгмийн бүтцийн өөрчлөлтийн онолын судалгааг эрхэлж байна.
2015 онд Философийн хүрээлэнгийн Социологи, нийгмийн сэтгэл зүйн салбар болон өөрчлөгдсөн. 2022 оноос Социологийн салбар нэртэй үйл ажиллагаа явуулж байна.
Салбарын зорилт: Монголын нийгэмд гарч буй нийгэм, соёлын өөрчлөлтийг судлах зорилго дэвшүүлж, социологийн шинжлэх ухааны сүүлийн үеийн онол, арга зүйг хэрэглэж глобаль нийгмийн судалгааны үр дүнтэй харьцуулах.
Судалгааны үндсэн чиглэл:
- Нийгмийн бүтэц, давхраажилт, нийгмийн бүлгүүдийн хувирал, төлөвшил
- Нийгмийн оюун санааны хувьсал, өөрчлөлт
- Нийгмийн томоохон институтуудийн өөрчлөлт
- Нийгмийн харилцаанд гарч буй өөрчлөлтийг талаар (нийгмийн ялгарал, капитал, тусгаарлагдах үйл явц гэх мэт) олон нийтийн санаа бодлын социологийн судалгаа
Салбарын бүрэлдэхүүн:
Салбарын эрхлэгч докторант Ж.Батжаргал, ЭША-аар доктор (Ph.D) Ц.Цэцэнбилэг, доктор (Ph.D) О.Баасантогтох, докторант Ё.Ундрал, Д.Номун-Эрдэнэ нар ажиллаж байна.